Page 58 - Ondan Sonra Haziran 2023

Her yıl Kâ'be ve Arafat’ta, tüm İslâm âlem n n mukted r olanları b rleșerek az m b r çt ma vücuda
get rmekted r (Z ya Gökalp, 1981:58). İslam d n n n buyruklarından olan hac vaz fes , lk olarak
mukadd mede “Tanrı ev Mekke güzel. O Mekke’ye sağ varsa esen gelse manı bütün hacı güzel.” (Erg n,
1969) fadeler yle karșımıza çıkmaktadır. Burada hac vaz fes n n meșakkatl b r yolculuğa dayanması
dolayısıyla sağ sal m g d p gelmek d lenm ș ve manı bütün hacılık yücelt lm șt r. Daha önce İslam yet’ n k
kutsal șehr Mekke ve Med ne’n n anılması ve Kazan Bey Oğlu Uruz Bey’ n Es r Olduğu Boy’da geçen Arafat
le orada kes len kurbanın hatırlatılması, haccın ne demek olduğunun b l nd ğ n ortaya koymuștur

(Gökyay, 1973:CCLXXVIII). Türk stan/Türkmen Sahra Nüshasında se “Allah ev görkeml , Kâbe’ye k mler
varmaz” (s.157) sözler yle karșımıza çıkan bu vaz fen n daha der nl kl b r yaklașımla ele alındığı
görülecekt r. “Vara gele yıpranmadı Ka’be yolu”(s.180) fades , hac badet n n yaygınlașıp toplumun b rçok
üyes tarafından yer ne get r ld ğ n düșündürmekted r. Hac, Müslümanların yer ne get rmekle yükümlü
olduğu badetlerden en meșakkatl olanıdır. Bu zorluğun ancak sam m yetle așılab leceğ muhakkaktır. Bu
badet n yaygınlașması, d nî b r olgunlașma yoluna g r ld ğ n de sezd rmekted r. Hac badet bașlamadan
önce sefer hal n n zahmet yle baș etme, badet esnasında se nef s terb yes olarak adlandırılan zorluklara
sabır gösterme, rades ne sah p çıkma g b b rtakım davranıșların fa ed lmes beklen r. Burada Kâbe’ye

varmakla anlatılmak stenen yalnızca b r yolculuk hal değ ld r. Asıl n yet n haccın makbul ve muteber b r
badet olarak yer ne get r lmes olduğu 16. soylamada geçen șu fadelerden anlașılmaktadır:

Yılda bir kez hacılar gelse, düz yerde Mekke sevinir;
Hakk huzurunda haccı kabul olsa, giden hacı sevinir (s.189)
2. soylamada geçen “Varsa gelse, azmasa azdırmasa, nancı bütün, n yet düzgün, d n yolunda hacı
gerek. “(s.157) fadeler ne göre se haccın Mekke’ye g d p dönmekle sona eren b r badet olarak
algılanmadığı çok açıktır. Hac, davranıșları yönlend rerek k ș l ğ n farklı boyutlarını eğ tmey amaçlayan b r
badett r. Toplumsal bütünlük ve dayanıșma anlayıșının d nî değerlere uygun olarak șek llend r lmes de
bunlardan b r d r. Toplumsallașma ht yacına olumlu b r șek lde cevap veren bu badet, Allah'ın emrett ğ
ahlâk lkeler ne uyma kab l yet kazandırarak değer ve davranıșlar açısından kötü, asılsız ve yıkıcı olan
șeylere karșı mücadele etme azm n de desteklemekted r (Kasapoğlu, 2008:125). 2. Soylamada bahs geçen bu
fadeler, hac ve hacılığa da r beklent ler n toplum düzen n alakadar eden yönler n ortaya koymaktadır.
İslam d n nde sosyal n tel kl ler yle öne çıkan badetlerden b r de Hak yolunda kurban kesmekt r. Esk
Türkler n de yerler n ve gökler n hak k sah b tek b r Tanrıya nandıkları, ona taptıkları ve onun ç n
kurban kest kler b l nmekted r. Adak yahut Tanrıyla yakınlık kurmak ç n sürdürülen bu geleneğ n
(Tanyu, 1980:14,68) İslam yettek “kurban” badet n n ben msenmes nde öneml b r rol oynamaktadır. Dede

Korkut K tabı’nda kurban had ses ne ekser yetle “bașım kurban olsun sen n ç n” ,“yolunda öldüğüm